वर्णन
🏞️ रायरेश्वर किल्ला स्वच्छता व संवर्धन मोहीम
खासदार निलेश लंके, निलेश लंके प्रतिष्ठान आणि आपला मावळा संस्थेच्या संयुक्त विद्यमाने रायरेश्वर किल्ल्यावर राबवण्यात आलेली स्वच्छता व संवर्धन मोहीम ही इतिहास, श्रद्धा आणि पर्यावरण यांचा संगम ठरली. या उपक्रमाने रायरेश्वर गडाच्या पवित्रतेला आणि ऐतिहासिकतेला नवसंजीवनी दिली.
🌿 प्रेरणादायी उपक्रमांची वैशिष्ट्ये
- शिवप्रेमी आणि स्थानिक मावळ्यांचा उत्स्फूर्त सहभाग
- गड परिसरातील स्वच्छता, प्लास्टिक कचऱ्याचे संकलन आणि देखभाल
- वृक्षारोपण, ट्री-गार्ड बसवणे आणि पर्यावरण संवर्धन
- मंदिर व सभामंडपाचे रंगकाम
- सभामंडपात पेव्हींग ब्लॉक्स बसविण्याची सुविधा
- सूचना फलक, डस्टबिन्स, सोलर दिवे आणि बाकड्यांची स्थापना
- शिवप्रतिज्ञा व जिजाऊ वंदनेचे सादरीकरण
- “आपला मावळा” संस्थेची स्थापना — महाराष्ट्रातील गड-किल्ल्यांच्या स्वच्छता व संवर्धनासाठी
- गडाच्या पायथ्यापासून मंदिरापर्यंत स्वच्छता रॅलीचे आयोजन
- स्थानिक ग्रामस्थ व युवकांचा सक्रिय सहभाग, विशेषतः रायरेश्वर पठारावरील रहिवासी
- गडावरील रहिवाशांना रेनकोटचे वाटप
ही मोहीम केवळ स्वच्छतेपुरती मर्यादित नव्हती, तर ती शिवसंस्कृतीच्या जतनाची आणि पर्यावरणाच्या सन्मानाची चळवळ होती. या चळवळीला सातत्य मिळावे म्हणून रायरेश्वर मंदिरात स्वच्छतेची शपथ घेऊन “आपला मावळा” संस्थेची स्थापना करण्यात आली.
📜 रायरेश्वर किल्ला — स्वराज्य शपथेचा साक्षीदार
- स्थान: भोर तालुका, पुणे जिल्हा
- उंची: सुमारे ४५८९ फूट
- प्रकार: गिरिदुर्ग
- चढाई: सोपी
- सद्यस्थिती: सुरळीत
ऐतिहासिक महत्त्व
- २७ एप्रिल १६४५ रोजी छत्रपती शिवाजी महाराजांनी रायरेश्वर मंदिरात स्वराज्य स्थापनेची शपथ घेतली
- महाराजांसोबत बारा मावळे होते — कान्होजी जेधे, बाजी पासलकर, तानाजी मालुसरे, सूर्याजी मालुसरे, येसाजी कंक इत्यादी
- मंदिर पांडवकालीन असून संपूर्ण दगडात कोरलेले आहे
- गडावरून तुंग, तिकोना, लोहगड, प्रतापगड, विचित्रगड, मकरंदगड यांचे दर्शन होते
गडावरील वैशिष्ट्ये
- रायरेश्वर मंदिर, जननी देवीचे मंदिर, शिवकालीन पाण्याची टाकी
- विविध रंगांची माती, नाखिंदा टोक आणि विस्तीर्ण पठार
- गडावर सुमारे ५०० लोकसंख्या, त्यातील काही कुटुंबे आजही गडावर वास्तव्यास आहेत
रायरेश्वर म्हणजे हिंदवी स्वराज्याची जन्मभूमी. खासदार निलेश लंके यांच्या नेतृत्वाखाली राबवलेली ही मोहीम म्हणजे शिवरायांच्या विचारांना आधुनिक काळात साकार करण्याचा प्रेरणादायी प्रयत्न ठरला.